Sztuczna Inteligencja w UE: Od strategii do przełomowych badań

             Nawiązując do istnienia i rozwoju sztucznej inteligencji w UE, powstał jeszcze jeden obok AI Act dokument:  Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Promowanie europejskiego podejścia do sztucznej inteligencji”  z dnia 21.4.2021 r.

‍

             Jest to oficjalny dokument, który choć nie posiada mocy prawnej, to definiuje wizję - „Chcemy rozwijać SI w Europie”, która ma uczynić Europę globalnym liderem w dziedzinie etycznej i innowacyjnej SI.

‍

           Przedstawia i wytycza kierunki rozwoju  strategii UE wdziedzinie SI . Jest skierowany do kluczowych instytucji unijnych, takich jak Parlament Europejski czy Rada UE, aby uzgodnić wspólne działania.

‍

Głównymi celami planu są inwestycje w badania –20 mld euro rocznie z publicznych i prywatnych źródeł, regulacje prawne –np. AI Act, pierwsze na świecie prawo dotyczące SI oraz wsparcie dla startupów i współpracy między państwami UE.

‍

„Sztuczna inteligencja, której pragniesz, musi służyć ludziom. To inny rodzaj sztucznej inteligencji niż ten, który można zaobserwować w USA i Chinach.” * – Margrethe Vestager, wiceprzewodnicząca KE.

‍

           Kluczowymi elementami komunikatu są: stworzenie „zaufanej i ludzkocentrycznej SI” – czyli technologii, która jest bezpieczna i etyczna, przestrzeganie praw podstawowych (np. prywatności) i wzmacnianie pozycji Europy w globalnym wyścigu technologicznym.

Głównymi jego założeniami są:

- Inwestycje: Wsparcie finansowe dla badań i wdrożeń SI (m.in. przez program Horyzont Europa i Digital Europe).

- Regulacje: Wprowadzenie pierwszych na świecie przepisów dot. SI (AI Act), w tym zakaz niebezpiecznych zastosowań (np. systemów masowej inwigilacji).

- Współpraca: Budowa europejskiego „ekosystemu SI” – łączenie naukowców, firm i państw członkowskich.

A wszystko po to, żeby uniknąć uzależnienia od technologii z USA czy Chin orazaby służyć społeczeństwu – np. w medycynie, klimacie, transporcie.

Komunikat = „Dokąd zmierzamy?” (wizja + fundusze) i AI Act = „Jak tam dotrzeć, by nikogo nie potrącić?” (prawne zasady ruchu) są ze sobą kompatybilne i uzupełniają się nawzajem tworząc kompletną całość regulacji i kierunkowskazów.

‍

Jak fundusze UE napędzają badania nad SI?

           Komunikat to „instrukcja obsługi” SI w UE –mówi, jak budować technologie, które nie szkodzą, a pomagają, i skąd wziąć na to pieniądze. I tu na scenę wchodzą Fundusze europejskie, czyli finansowe wsparcie Unii Europejskiej (UE) dla państw członkowskich.

Komunikat jest mapą drogową, a fundusze (np. ERC) to narzędzia jej realizacji.

Kluczowe programy finansowania:

Horyzont Europa (95,5 mld euro) – Program ten jest największym w historii Unii Europejskiej przedsięwzięciem w zakresie badań naukowych i innowacji.

Europejska Rada ds. Badań (ERC) – wspiera przełomowe projekty, np. z neuronauki i AI.

Przykładem jest fascynujący projekt COGTOM.(dofinansowanie:  1 179 462,00 euro)

Projekty badawcze jak COGTOM (gdzie SI naśladuje ludzkie uczenie się) pokazują, że AI może współgrać z naturą człowieka, zamiast ją wypierać.

‍

           Badacze z ERC wykorzystali uczenie maszynowe, aby odkryć, jak mózg tworzy „modele świata” do przewidywania konsekwencji działań. Budują dzięki temu algorytmy naśladujące ludzkie uczenie się – co może poprawić roboty czy diagnostykę medyczną.

„W tym obszarze badań przełomową efektywność energetyczną mogą potencjalnie zapewnić na przykład nowatorskie technologie inspirowane funkcjonowaniem ludzkiego mózgu, takie jak obliczenia neuromorficzne.”

(Str.18 załącznika do Komunikatu Komisji)

COGTOM bada, jak ludzki mózg uczy się decyzji – a to wpisuje się w cel „ludzkocentrycznej SI”. Chodzi o to, żeby „zajrzeć” w sposób myślenia człowieka.

‍

Nasz mózg ma wyjątkową zdolność do ciągłego uczenia się i przewidywania przyszłych konsekwencji podejmowanych przez nas decyzji. Dzięki sztucznej inteligencji (SI) możemy zacząć odkrywać mechanizmy leżące u podstaw tej zdolności.

‍

Naukowcy zakładają, że ludzie tworzą w umyśle tzw. modele wewnętrzne – czyli uproszczone „mapy świata”,  które pomagają nam rozumieć otoczenie, podejmować decyzje i uczyć się. Chodzi o to, by te modele odczytać tylko z zachowania człowieka.

‍

Projekt COGTOM tworzy nowoczesne metody statystyczne i uczenia maszynowego, które pozwalają rekonstruować te modele umysłowe na podstawie wielu drobnych obserwacji. Badania obejmują różne formy uczenia się (np. percepcyjne, ruchowe, społeczne), a celem jest zrozumienie, jak modele wewnętrzne zmieniają się w czasie – np. przez naukę, zapominanie czy zaburzenia.

‍

        Badania COGTOM potwierdzają, że ludzki mózg działa jak system probabilistyczny – czyli nieustannie ocenia, co jest bardziej lub mniej prawdopodobne, by podejmować trafne decyzje. Nasz umysł nie działa zero-jedynkowo, lecz elastycznie dostosowuje się do zmieniających się informacji z otoczenia. To podejście potwierdzono w wielu badaniach, m.in. publikowanych w Nature Human Behaviourczy PNAS.

‍

Jakie to przyniosło ludziom korzyści?

🔬 Dla nauki: Dzięki tym badaniom lepiej rozumiemy, jak mózg przetwarza niepewne dane i jak buduje tzw. wewnętrzne modele świata.

🤖 Dla technologii: Pozyskana wiedza pomogła ulepszyć algorytmy sztucznej inteligencji, np. w robotach uczących się przez próby i błędy (np. dostosowujących siłę uchwytu).

🏥 Dla medycyny: Zrozumienie mechanizmów uczenia się i podejmowania decyzji pozwala lepiej diagnozować zaburzenia poznawcze, np. w chorobie Parkinsona.

‍

               Unijne podejście do sztucznej inteligencji, oparte na etyce, innowacyjności i współpracy, stawia Europę na ścieżce ku globalnemu liderstwu w tej dziedzinie. Dzięki ambitnym inicjatywom, takim jak AI Act oraz funduszom wspierającym badania, UE ma szansę stworzyć bezpieczne i zrównoważone technologie. Jednak aby w pełni wykorzystać potencjał naukowy, konieczne jest wzmocnienie współpracy między środowiskiem akademickim a przemysłem, co pozwoli na szybsze wprowadzanie wyników badań do praktycznych zastosowań. Tylko wtedy Europa będzie mogła skutecznie konkurować na globalnej scenie sztucznej inteligencji.

Źródła:

Modelowanie potencjałumózgu N400 jako zmiany w probabilistycznej reprezentacji znaczenia | PrzyrodaLudzkie zachowanie

Uczenie sięprobabilistycznych reprezentacji neuronowych z losowo połączonymi obwodami |PNAS (PNAS)

https://cordis.europa.eu/article/id/446030-artificial-intelligence-expanding-scientific-boundaries-and-enhancing-innovation/pl

https://digital-strategy.ec.europa.eu/pl/library/coordinated-plan-artificial-intelligence-2021-review

https://cordis.europa.eu/article/id/446031-decoding-the-mind-with-the-help-of-ai/pl

[2112.13388] Mózg jako przetwornikprobabilistyczny: ewolucyjnie prawdopodobna architektura sieciowa doreprezentacji wiedzy, obliczeń i zachowania

Budżet Horyzontu Europa -Krajowy Punkt Kontaktowy

*Vestagerobiecuje, że Europa pójdzie własną drogą w sprawie przepisów dotyczącychsztucznej inteligencji | Nauka|Biznes

‍