Sprzedaż prywatnego samochodu, co powinieneś wiedzieć?

Jeśli planujesz sprzedaż lub zakup samochodu, w tym artykule dowiesz się jakie działania powinieneś podjąć, aby dokonać tej czynności w sposób zgodny z prawem, jednocześnie mając świadomość swoich obowiązków jak i uprawnień. Rozważania przedstawione w artykule dotyczą jednak pojazdu, który sprzedaje osoba fizyczna, która nie prowadzi działalności w tym zakresie.

Umowa sprzedaży samochodu – jakie elementy powinna zawierać?

Do umowy sprzedaży samochodu mają zastosowanie ogólne przepisy dotyczące sprzedaży znajdujące się w ustawie – Kodeks cywilny (dalej jako k.c.) . Art. 535 przedmiotowego aktu stanowi, iż przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Z tego też powodu, umowa sprzedaży samochodu powinna przede wszystkim zawierać szczegółowe określenie rzeczy, która ma zostać sprzedana (oznaczenie pojazdu) oraz cenę, jaką kupujący jest zobowiązany zapłacić sprzedawcy. Nie są to jednak jedyne elementy, które powinno wziąć się pod uwagę przy formułowaniu postanowień umowy. Umowa sprzedaży samochodu powinna zatem obligatoryjnie zawierać następujące elementy:

1) datę i miejsce transakcji;

2) oznaczenie stron umowy tj. imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, nr i serię dokumentu tożsamości oraz  PESEL;

3) cenę;

4) oznaczenie sprzedawanego pojazdu, może to nastąpić poprzez wskazanie jego marki, koloru, modelu, roku produkcji, numeru nadwozia, przebiegu.

Co również istotne, obecnie obowiązujące przepisy nie regulują dokładnego sposobu w jaki należy oznaczyć sprzedawany pojazd w treści umowy. Jednakże możliwie jak najbardziej szczegółowe oznaczenie przedmiotu umowy jest korzystne dla obu jej stron, gdyż wyklucza ewentualne wątpliwości w przypadku przyszłych roszczeń na tle zawartej umowy.

Fakultatywnie, w umowie sprzedaży można zawrzeć również postanowienia dotyczące:

1) kosztów wydania rzeczy – takie postanowienie jest szczególnie przydatne w przypadku, gdy pojazd nie ma zostać przekazany bezpośrednio kupującemu przez sprzedawcę, na podstawie art. 547 § 1 k.c., koszty wydania rzeczy ponosi sprzedawca, w drodze postanowienia umownego można jednak zmodyfikować tą okoliczność i kosztami wydania rzeczy obciążyć kupującego;

2) chwili przejścia korzyści i ciężarów związanych z rzeczą – na mocy art. 548 § 1 k.c., przechodzą one na kupującego z chwilą wydania rzeczy, od tego momentu kupujący jest również odpowiedzialny za przypadkową utratę lub uszkodzenie pojazdu. Postanowienie to również może być modyfikowane i ustalać inny moment przejścia na kupującego korzyści i ciężarów związanych z rzeczą.

Standardowo umowa sprzedaży pojazdu zawiera również stosowne oświadczenia stron, w tym:

1) oświadczenie sprzedawcy, że jest wyłącznym właścicielem pojazdu;

2) oświadczenie sprzedawcy o stanie przedmiotu umowy, wskazanie ewentualnych szkód oraz stanu technicznego;

3) oświadczenie sprzedawcy o stanie prawnym dotyczącym pojazdu np. czy jest on obciążony zastawem;

4) oświadczenie kupującego o dokonaniu oględzin pojazdu oraz braku jakichkolwiek zastrzeżeń zarówno co do stanu technicznego samochodu, jak i jego właściwości, wszystkich parametrów, a także wyglądu pojazdu.

Umowa sprzedaży samochodu powinna zostać zawarta w formie pisemnej, a następnie własnoręcznie podpisana przez sprzedawcę i kupującego.

Jakie działania może podjąć kupujący, jeśli samochód okaże się niesprawny już po podpisaniu umowy?

W przypadku, gdy stan techniczny pojazdu nie spełnia wymagań technicznych, kupujący mógłby się powołać się na wadę fizyczną rzeczy. Zgodnie z art. 556 k.c. sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę (rękojmia).

Zgodnie z art. 5561 § 1 k.c., wada polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową.

W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:

1) nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;

2) nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;

3) nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy,

a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;

4) została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Powyższe oznacza, że kupujący może powołać się na instytucję rękojmi, jeśli zakupiony przez niego samochód nie będzie spełniał warunków technicznych o jakich zapewnił go sprzedawca.

W ramach instytucji rękojmi, na podstawie art. 560 § 1 i 4 k.c. jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady. Kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.

Sprzedawca może uwolnić się od odpowiedzialności za wadę, jeśli poinformuje kupującego o jej istnieniu w chwili zawarcia umowy. Właśnie z tego powodu umowa sprzedaży pojazdu powinna określać w sposób dokładny jego stan techniczny i wymieniać ewentualne wady, aby kupujący miał świadomość ich istnienia kupując pojazd.

Co istotne, zgodnie z art. 568 § 1 k. c., sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat, od dnia wydania rzeczy kupującemu.

Obowiązki związane ze sprzedażą pojazdu.

Należy pamiętać, że zarówno właściciel jak i kupujący są zobowiązani do zgłoszenia zawarcia umowy sprzedaży samochodu. Obowiązek ten reguluje art. 78 ust. 2 pkt 1 ustawy – Prawo o ruchu drogowym (dalej jako u.p.r.) , wedle którego właściciel pojazdu zarejestrowanego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany zawiadomić w terminie nieprzekraczającym 30 dni starostę o zbyciu pojazdu.

Kupujący jest natomiast zobowiązany do złożenia wniosku o rejestrację zakupionego pojazdu  w terminie 30 dni od dnia nabycia pojazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis ten dotyczy zarówno samochodów nowych jak i używanych a procedura rejestracji pojazdu po jego nabyciu obowiązuje od 1 stycznia 2024 r.

Warto również zwrócić uwagę na pewną okoliczność związaną z obowiązkiem ubezpieczenia pojazdu przez jego posiadacza. Jak wynika bowiem z treści art. 31 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych , jeśli sprzedający zakupił ubezpieczenie OC dla sprzedawanego pojazdu, prawa i obowiązki związane z tym ubezpieczeniem przechodzą na nowego właściciela pojazdu, który zakupił pojazd. Co do zasady umowa ubezpieczenia OC pojazdu ulega rozwiązaniu z upływem okresu, na który została zawarta. Nowy właściciel może jednak ją wypowiedzieć wskazując dzień jej rozwiązania.

Kupujący nie ma więc obowiązku dokonywać zakupu nowego ubezpieczenia OC pojazdu, jeśli ubezpieczenie OC zakupione przez poprzedniego właściciela dalej trwa. Co jednak istotne, zakład ubezpieczeń może dokonać ponownej kalkulacji składki ubezpieczeniowej przy zmianie właściciela pojazdu.

W związku ze sprzedażą pojazdu na sprzedawcy ciąży obowiązek przekazania kupującemu potwierdzenia zawarcia umowy ubezpieczenia OC oraz powiadomienia na piśmie zakładu ubezpieczeń w terminie 14 dni od dnia przeniesienia prawa własności pojazdu, o dokonaniu tej czynności.

Jakie podatki należy opłacić przy sprzedaży samochodu?

W przypadku zawarcia umowy sprzedaży samochodu, zarówno sprzedający jak i kupujący posiadają obowiązek podatkowy w związku z zawartą umową. Obowiązek podatkowy sprzedawcy wynika z treści art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako u.p.d.) .

Zgodnie z art. 19 ust. 1 u.p.d., przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8, jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej. Przepis art. 14 ust. 1 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

W świetle art. 27 ust. 1 u.p.d., podatek dochodowy, z zastrzeżeniem art. 29-30f, pobiera się od podstawy jego obliczenia według następującej skali podatkowej:

Oto opisowa wersja skali podatkowej z art. 27 ust. 1 ustawy o PIT (z zastrz. art. 29–30f):

Do 120 000 zł podstawy opodatkowania – podatek wynosi 12% tej podstawy, pomniejszone o kwotę zmniejszającą 3 600 zł.

Powyżej 120 000 zł – podatek to 10 800 zł (czyli 12% × 120 000) + 32% nadwyżki ponad 120 000 zł.

Doprecyzowanie:

„Podstawa obliczenia podatku” to dochód po odliczeniach przewidzianych w ustawie.

Kwota 3 600 zł odpowiada kwocie wolnej 30 000 zł (12% × 30 000). Jeśli 12% podatku od podstawy jest niższe niż 3 600 zł, podatek wynosi 0 zł.

Przykłady (dla czytelności):

Podstawa 90 000 zł → 90 000 × 12% = 10 800; 10 800 − 3 600 = 7 200 zł.

Podstawa 150 000 zł → 10 800 + 32% × (150 000 − 120 000) = 10 800 + 9 600 = 20 400 zł.

W świetle art. 45 ust. 1 u.p.d., podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie, według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie od dnia 15 lutego do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Zeznania złożone przed początkiem terminu uznaje się za złożone w dniu 15 lutego roku następującego po roku podatkowym.

Powyższe oznacza, że sprzedający jest zobowiązany do wykazania sprzedaży swojego samochodu w zeznaniu rocznym PIT w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku, w którym pojazd został sprzedany. Właściwym formularzem do dokonania tej czynności będzie PIT-36.

Kupujący posiada natomiast obowiązek podatkowy w związku z nabyciem pojazdu, którego podstawą jest art. 4 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej jako p.c.c.) .

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a p.c.c., podatkowi podlegają m.in. umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych. W świetle art. 3 ust. 1 pkt 1 p.c.c., obowiązek podatkowy, z zastrzeżeniem ust. 2, powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 p.c.c., podstawę opodatkowania stanowi - przy umowie sprzedaży - wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego.

Kolejno, wedle art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. a p.c.c., stawki podatku wynoszą - od umowy sprzedaży nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym - 2%.

Stosownie do art. 10 ust. 1 p.c.c., podatnicy są obowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych, według ustalonego wzoru, oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek jest pobierany przez płatnika, oraz przypadków, o których mowa w ust. 1a.

Kupujący jest więc zobowiązany złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych, według wzoru PCC-3 w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Alan Dargacz

‍

‍