Legalne wykorzystanie zdjęć i tekstów AI z internetu w materiałach promocyjnych Cz.2

W ostatnich latach obserwujemy dynamiczny wzrost wykorzystania sztucznej inteligencji do tworzenia różnorodnych treści – od tekstów, przez obrazy, aż po muzykę. AI stała się coraz większym trendem, który budzi zainteresowanie i wyzwania dla specjalistów z różnych dziedzin: prawa, technologii, sztuki oraz nauk społecznych. Zagadnienie praw autorskich związanych z dziełami generowanymi przez AI to temat intensywnych debat i analiz na całym świecie.

‍

1. Prawa autorskie do wytworów AI

1.1. Czy AI może być "autorem" i posiadać prawa autorskie?

‍

W większości systemów prawnych, w tym w Polsce, Unii Europejskiej oraz Stanach Zjednoczonych, odpowiedź brzmi: NIE. Prawa autorskie przysługują jedynie twórcy będącemu człowiekiem. W USA w 2023 roku Urząd Copyrightu oficjalnie stwierdził, że dzieła stworzone wyłącznie przez AI nie mogą być objęte ochroną prawnoautorską. Podobnie Trybunał Sprawiedliwości UE w 2022 roku podkreślił, że prawa autorskie wymagają "twórczego wkładu człowieka". Polska ustawa o prawie autorskim w artykule 8 wyraźnie stanowi, że autorem może być tylko osoba fizyczna. Wyjątkiem są sytuacje, gdy AI jest jedynie narzędziem, a człowiek wnosi istotny, kreatywny wkład — na przykład poprzez modyfikację lub nadanie oryginalnej formy efektom generowanym przez AI. Wówczas prawa autorskie mogą przysługiwać właśnie człowiekowi.

‍

1.2. Kto ma prawa do dzieł wygenerowanych przez AI?

a) Jeśli AI działa samodzielnie, bez ingerencji człowieka, utwory te zazwyczaj nie podlegają ochronie prawnej i trafiają do domeny publicznej, co oznacza, że można je swobodnie wykorzystywać. Przykładem jest obraz wygenerowany przez program MidJourney bez żadnych modyfikacji użytkownika.

‍

‍

b) Jeśli człowiek nadaje utworowi twórczy charakter — na przykład poprzez edycję grafiki, łączenie różnych generacji AI lub tworzenie oryginalnej koncepcji — prawa autorskie mogą przysługiwać właśnie jemu. Przykładem jest tekst wygenerowany przez ChatGPT, który został przez autora przeredagowany i wzbogacony o własne pomysły.

c) Warto też zwrócić uwagę na prawa właścicieli samych narzędzi AI. Regulaminy takich platform jak OpenAI, MidJourney czy Stability AI określają zakres, w jakim użytkownicy mogą korzystać z wygenerowanych dzieł, w tym prawo do ich komercyjnego używania. Różnice w licencjach mogą być znaczące — niektóre pozwalają na szerokie wykorzystanie, inne nakładają ograniczenia. Należy także pamiętać, że część platform ogranicza prawa użytkowników korzystających z darmowych planów — komercyjne użycie może być możliwe tylko w ramach płatnych subskrypcji.

‍

1.3. Czy można legalnie używać dzieł AI?

‍

Tak, pod warunkiem, że ustalisz, czy utwór jest chroniony — czyli czy zawiera twórczy wkład człowieka oraz zapoznasz się z warunkami licencji narzędzia, na którym oparto dzieło.

Na przykład: grafiki z MidJourney można wykorzystywać w reklamach, ale nie jako znaki towarowe. Teksty z ChatGPT podlegają licencji OpenAI, która pozwala na korzystanie, lecz zabrania przedstawiania ich jako wyłącznie ludzkich dzieł.

Warto również pamiętać, że UE planuje wprowadzenie obowiązkowego oznaczania treści generowanych przez AI (np. za pomocą znaków wodnych czy metadanych), co może w przyszłości pomóc w identyfikacji i ocenie legalności takich materiałów.

‍

1.4. Sporne kwestie i wyzwania prawne

‍

Generatywna AI wzbudza poważne spory, które mogą zadecydować o przyszłości ochrony praw autorskich:

• Trening AI na cudzych utworach: Modele są szkolone na milionach dzieł, często bez zgody autorów. Słynne spory to Getty Images kontra Stability AI oraz autorzy książek kontra OpenAI. Jednym z najgłośniejszych przykładów aktualnych kontrowersji prawnych wokół generatywnej sztucznej inteligencji jest trwający spór pomiędzy Getty Images a Stability AI, twórcami modelu Stable Diffusion. Getty zarzuca firmie nielegalne wykorzystanie milionów zdjęć z ich bazy do trenowania algorytmu bez stosownej licencji, co rodzi fundamentalne pytania o granice dozwolonego użytku i ochronę praw autorskich w erze AI. Sprawa ta stanowi precedens dla wielu podobnych roszczeń na całym świecie i jest szeroko komentowana przez prawników, twórców i badaczy.

‍

1.4.1. Zastrzeganie praw do stylu artysty

‍

Sztuczna inteligencja potrafi analizować i naśladować unikalne style artystyczne, co prowadzi do poważnych sporów dotyczących praw autorskich i własności intelektualnej. Przykładem jest sprawa artystki komediowej, Sarah Silverman, która wspierana przez dwóch innych autorów wnosi pozew o naruszenie praw autorskich przeciwko firmom Meta Platforms oraz OpenAI. Stworzone przez nich dzieła miały rzekomo zostać wykorzystane bez zgody do szkolenia sztucznych inteligencji tworzących modele językowe.

Tego typu przypadki podkreślają problem prawnej ochrony stylu jako części dorobku twórczego, co jest trudne do uregulowania w obecnych systemach prawnych. Twórcy AI często wykorzystują ogromne bazy danych zawierające dzieła artystów bez indywidualnych licencji, co wywołuje spory o naruszenie praw.

‍

1.4.2. Odpowiedzialność za szkody generowane przez AI

‍

AI może generować treści, które bywają oszczercze, plagiatowe lub wręcz niebezpieczne (np. dezinformacja, mowa nienawiści). W praktyce prawniczej i regulacyjnej nadal brakuje jasności, kto powinien ponosić odpowiedzialność za takie działania – twórca oprogramowania AI, użytkownik korzystający z systemu, czy platforma udostępniająca narzędzie. W Polsce i w UE kwestia ta jest szczególnie skomplikowana ze względu na szybki rozwój technologii i brak specyficznych regulacji. W 2024 roku trwają prace nad AI Act, które mają częściowo wyjaśnić te kwestie, jednak wciąż pozostaje wiele luk prawnych i etycznych.

‍

1.4.3. Etyka i rynek pracy

‍

Sztuczna inteligencja znacząco wpływa na branże kreatywne, m.in. film, muzykę czy grafikę, co wywołuje protesty środowisk artystycznych i żądania wprowadzenia regulacji chroniących twórców. W Hollywood i innych centrach kultury pojawiają się obawy o masowe zastępowanie ludzi przez algorytmy, co może doprowadzić do utraty miejsc pracy i degradacji jakości twórczości. Pojawia się pytanie, czy prawo i normy etyczne są w stanie nadążyć za tempem rozwoju AI i skutecznie chronić interesy twórców. Debaty te są obecne także w Polsce, gdzie rośnie świadomość zagrożeń i potrzeba dialogu między twórcami, prawnikami i regulatorami.

‍

1.4.4. Różnice systemów prawnych

‍

Regulacje dotyczące praw autorskich i AI znacznie różnią się w zależności od kraju. Japonia i Indie są przykładami państw, które eksperymentują z nowymi modelami ochrony prawnej dzieł współtworzonych przez AI i ludzi. W Japonii testuje się rozwiązania, gdzie prawo uznaje współautorstwo między człowiekiem a AI, co stanowi alternatywę wobec tradycyjnego podejścia ograniczającego prawa wyłącznie do osób fizycznych. Indie natomiast rozważają wprowadzenie specjalnych przepisów dotyczących treningu modeli AI na chronionych utworach. Te różnice pokazują, że globalne wyzwania wymagają zróżnicowanych, często eksperymentalnych rozwiązań prawnych.

‍

‍

2. Regulacje i przyszłość

Trudności w egzekwowaniu prawa wynikają z globalnego charakteru AI i szybkiego rozwoju technologii. Propozycje obejmują systemy mikropłatności dla artystów, obowiązkowe oznaczanie treści AI (watermarking) czy międzynarodowe traktaty. W UE powstaje AI Act, który ma uregulować wiele aspektów tej technologii. Pojawiają się także narzędzia wykrywające treści stworzone przez AI, takie jak DetectGPT czy Deepfake Detection, które mogą w przyszłości wspierać prawną kontrolę nad rozpowszechnianiem tego typu utworów.

‍

Podsumowanie

‍

Tematyka praw autorskich związanych z generatywną sztuczną inteligencją to obszar pełen wyzwań i niejednoznaczności. Choć aktualne przepisy chronią jedynie ludzi jako autorów, rozwój technologii i rosnące znaczenie AI w procesie twórczym wymuszają adaptację prawa i jego interpretacji. Korzystanie z dzieł AI wymaga zatem szczególnej ostrożności, znajomości regulaminów oraz świadomości istniejących sporów prawnych. W dłuższej perspektywie przyszłość kreatywności i własności intelektualnej będzie zależała od tego, jak społeczeństwo i prawo poradzą sobie z wyzwaniami, jakie stawia sztuczna inteligencja.Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE (2022) w sprawie ochrony praw autorskich

‍

‍

Źródła:

• Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, art. 8 – wyraźne wskazanie, że autorem może być wyłącznie osoba fizyczna.

• Prawo.pl – „Prawo autorskie tylko dla ludzi, nawet gdy algorytm namaluje lepiej”

• Trybunał Sprawiedliwości UE – decyzja i interpretacje dotyczące wkładu twórczego człowieka: Lex.pl – analiza prawna dotycząca AI i praw autorskich

• Urząd Copyrightu USA – oficjalne stanowisko dotyczące praw autorskich do dzieł stworzonych przez AI: Wolters Kluwer – „Generowanie treści a prawo autorskie”

• Przegląd zasad licencjonowania i praw użytkowników platform AI takich jak MidJourney, OpenAI: Digitalandmore.pl – „Sztuczna inteligencja a prawo własności intelektualnej”

• Omówienie domeny publicznej i ograniczeń praw autorskich w kontekście samodzielnych dzieł AI: Centrum Cyfrowe – raporty dotyczące AI i praw autorskich

• Spór Getty Images vs. Stability AI oraz inne kontrowersje prawne: Currenda.pl – „Prawa autorskie w odniesieniu do utworów tworzonych przez AI”

• Regulacje międzynarodowe i różnice prawne: Lookreatywni.pl – raport ECS 2025 o prawach autorskich i AI

• https://biznes.interia.pl/gospodarka/news-artystka-oskarza-sztuczna-inteligencje-mowi-o-zlamaniu-prawa,nId,6893844

• Getty Images pozywa firmę Stability AI za wykorzystywanie zdjęć do uczenia sztucznej inteligencji

• Akt w sprawie sztucznej inteligencji (AI) wchodzi w życie - Komisja Europejska

• Digital Festival 2023. Jak sztuczna inteligencja kształtuje społeczeństwo

• Twórcy kontra AI: jak sztuczna inteligencja zmienia branżę kreatywną

• Protest tysięcy artystów przed aukcją dzieł stworzonych przez AI. „To kradzież” - rp.pl

‍