Kredyt, a pożyczka - różnice prawne

Instytucje kredytu oraz pożyczki stanowią jedne z najczęściej występujących stosunków prawnych o charakterze finansowym. Pomimo, iż w języku potocznym terminy „kredyt” i „pożyczka” często są używane zamienne lub jako tożsame, na gruncie prawa powszechnie obowiązującego występują pomiędzy nimi istotne różnice. Na kanwie niniejszego artykułu, pragnę przedstawić rozbieżności występujące pomiędzy wspomnianymi instytucjami prawnymi.

Podstawy prawne

Jedną z głównych różnic pomiędzy kredytem, a pożyczką jest regulujący te instytucje akt prawny.

Zgodnie z art. 720 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej jako k.c.), przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Natomiast, definicja legalna pojęcia kredyt została uregulowana na gruncie ustawy Prawo bankowe (dalej jako u.p.b.). Stosownie bowiem do art. 69 ust. 1 u.p.b., przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Analiza instytucji kredytu i pożyczki

Bazując na powyższej przywołanych definicjach, należałoby wyszczególnić cechy jakimi charakteryzują się przedmiotowe instytucje prawne.

PRZEDMIOT POŻYCZKI I KREDYTYU

Przedmiotem pożyczki mogą być zarówno środki pieniężne, jak i rzecz oznaczona co do gatunku. Oznacza to, iż umowa pożyczki może dotyczyć również rzeczy określonych cechami odnoszącymi się do większej grupy produktów. Przykładowo, przedmiotem pożyczki może być samochód marki Opel, jednakże przedmiotem pożyczki nie może być samochód marki Opel Astra, rok produkcji 2025 o numerze rejestracyjnym GD 21037 w kolorze niebieskim, ze skórzana tapicerką. Reasumując, przedmiotem pożyczki mogą być pieniądze oraz rzeczy nieokreślone w sposób umożliwiający ich indywidualną identyfikację.

Jeżeli chodzi o przedmiot kredytu, mogą być nim jedynie środki pieniężne. Należy wskazać, iż przepisy prawa nie dopuszczają innego przedmiotu kredytu.

PODMIOT UDZIELAJCY POZYCZKI I KREDYTU

Na mocy przepisu regulującego pojęcie pożyczki nie wskazano określonego podmiotu upoważnionego do udzielania pożyczki, a wiec stania się pożyczkodawcą. Jak wskazuje G. Sikorski, „Umowa pożyczki może być zawarta zarówno w obrocie profesjonalnym (gospodarczym), jak i poza nim. Jeśli pożyczki udziela bank, staje się ona czynnością bankową.” Bazując na przywołanym stanowiskiem z doktryny, umowa pożyczki funkcjonuje w obrocie profesjonalnym, jak i nieprofesjonalnym, co oznacza, iż pożyczkodawcą może być zarówno bank, który udzielają pożyczki w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, jak i osoba fizyczna.

Natomiast, umowy kredytu nie można zawrzeć z innym podmiotem niż bank. Wskazany stan rzeczy sprawia, iż kredyt nabiera profesjonalnego, gospodarczego charakteru, przy czym jednocześnie nie występuje jako stosunek prawny pomiędzy osobami fizycznymi.

CELOWOŚĆ POŻYCZKI I KREDYTU

Pożyczka charakteryzuje się niecelowością, bowiem przepis ustawy nie wskazuje wskazania celu w umowie pożyczki jako warunek niezbędny do jej zawarcia. Wobec czego, pożyczkodawca nie będzie kontrolował wykorzystywania przedmiotu pożyczki do ściśle określonego celu, a pożyczkobiorca może wykorzystać uzyskaną rzecz czy środki pieniężne na dowolnie wybrany cel. Co warto wskazać, zgodnie ze stanowiskiem K. Krziskowskiej, „umowa pożyczki jest umową konsensualną, a wiec wywołuje skutki prawne poprzez samo zgodne oświadczenie woli stron, natomiast przeniesienie własności przedmiotu pożyczki stanowić będzie wykonanie zwartej umowy”.

Na kanwie definicji legalnej kredytu wskazana została przesłanka, zgodnie z którą przedmiot pożyczki, czyli określona suma pieniędzy zostaje przekazana kredytobiorcy na sciśle określony w umowie cel. Ze względu na tą cechę, umowę kredytu określa się mianem umowy celowej. Jak słusznie wskazuje się w doktrynie, w związku z celowym charakterem kredytu, bank jako jedyny prawnie dopuszczony kredytodawca, nabywa uprawnienia w zakresie kontroli wykorzystania środków pinieznaych pochodzących z kredytu.

ODPŁATNOŚĆ POZYCZKI I KREDYTU

Należy wskazać, iż odpłatność pożyczki jest dobrowolna. Jak wskazuje G. Sikorski, „Udostępnienie przedmiotu pożyczki do korzystania przez biorącego może też być odpłatne, co powinno wynikać z umowy. Odpłatność pożyczki polega na zobowiązaniu biorącego do zapłaty odsetek. Odpłatność nie jest jednak cechą charakterystyczną tej umowy”. Przykładowo, jeżeli jako osoba fizyczna zawieramy umowę pożyczki z osobą bliską, nie mamy obowiązku pobierania odsetek. Natomiast, wielce prawdopodobnym jest, że odsetki zostaną naliczone w przypadku zawarcia umowy pożyczki z bankiem.

Umowa kredytu natomiast charakteryzuję się bezwzględną odpłatnością, czyli pobieraniem odsetek przez bank. Oznacza to, że nie ma możliwości zawarcia umowy kredytu bez opodatkowania. Co więcej, kredytobiorca jest zobowiązany do zapłaty prowizji na rzecz banku.

FORMA UMOWY POZYCZKI I KREDYTU

Dla skutecznego zawarcia umowy pożyczki nie została przewidziana forma szczególna, a więc wspomniana umowa może zostać zawarta również w formie ustnej. Jednakże, ustawodawca wprowadził pewne ograniczenie dowolności formy umowy pożyczki, bowiem jak wynika z art. 720 § 2 k.c., umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej. W doktrynie utrwaliło się stanowisko, iż zastosowanie formy dokumentowej przy przekroczeniu określonego progu ma na celu udowodnienie istnienia stosunku prawnego. Co więcej, forma dokumentowa umowy pożyczki jest również przewidziana, jeśli jej przedmiotem będą rzeczy, których wartość przekracza tysiąc złotych.

Na gruncie art. 69 ust. 2 u.p.b. wskazano, iż umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie. Co więcej, wskazany przepis reguluje elementy, które winny znaleźć się w umowie kredytu.

Podsumowanie

Analiza porównawcza umowy kredytu i umowy pożyczki prowadzi do wniosku, że niezależnie od wspólnego mianownika, ich charakter prawny, cel gospodarczy odpłatność, strony umowy, jak i reżim regulacyjny istotnie się różnią.

‍